אַ טווילינג-הויז ווי אַ סימבאָל פון משפּחה-אייניקייט: אַ שטאָפּ אויף דעם וועג פון ייִדישער אַרכיטעקטור אין קעשענעוו
היסטאָרישער קאָנטעקסט און אַרכיטעקטאָנישער ווערט
טווילינג-הייזער מיט אַ סימעטרישער קאָמפּאָזיציע און אַ געמיינזאַמער הויף זענען אַ טיפּישער עלעמענט פון דער אַרכיטעקטור פון קעשענעוו פון די סוף 19טער ביז אָנהייב 20סטער יאָרהונדערט. די דאָזיקע געבוידעס מאַכן אַן איינדרוק מיט זייער האַרמאָניע און סימעטריע, וואָס ניט בלויז אונטערשטרייכט דעם הויכן סטאַטוס פון זייערע בעלי-בתים, נאָר אויך באַווייזט דעם געדאַנק פון אייניקייט וואָס איז אַרײַנגעלייגט אין זייער פּלאַן. זייער יחודיקייט ליגט אין דער שאַפונג פון אַ האַרמאָנישן ראַום, וואָס אונטערשטרייכט די נאָענטע באַציִונגען צווישן משפּחה-מיטגלידער וואָס האָבן געלעבט זייט ביי זייט.
משפּחה-באַציִונגען און קהילה-ווערטן
עס איז גאָר מסתּמא, אַז אַזעלכע הייזער זענען געבויט געוואָרן דורך צוויי ברידער אָדער אַנדערע קרובים, וואָס האָבן געוואָלט האַלטן נאָענטע משפּחה-באַציִונגען. אין ייִדישע קהילות האָט די משפּחה געשפּילט און שפּילט נאָך אַלץ אַ וויכטיקע ראָלע, און אַזאַ סדר פון הייזער האָט געוויזן דעם שטרעבן צו בלײַבן נאָענט ביידע פיזיש און אין די טאָג-טעגלעכע לעבן. דער געמיינזאַמער הויף און די איינציקע אַרײַנגאַנג האָבן געדינט ניט בלויז אַ פּראַקטישן צוועק — פאַר דער באַקוועמלעכקייט פון נוצן דעם שטח — נאָר האָבן אויך סימבאָליזירט משפּחה-אייניקייט און סאָלידאַריטעט. דער געמיינזאַמער הויף איז געוואָרן אַ פּלאַץ, וווּ משפּחות האָבן געקענט פאַרברענגען צייט צוזאַמען, קינדער האָבן געשפּילט, און דערוואַקסענע האָבן באַטראַכט ענינים און געטיילט נײַעס. לעבן לעבן קרובים איז געווען אַ געוויינטלעכער פּראַקטיק, ספּעציעל אין די באַדינגונגען פון קהילה-לעבן, וווּ זיכערקייט און שטיצע זענען געווען וויכטיקע אַספּעקטן פון לעבן. דאָס האָט אויך געשטאַרקט די געפיל פון געמיינזאַמער פאַראַנטוואָרטלעכקייט פאַר דעם הויז און די פאַרמעגן, וואָס האָט פאַרשטאַרקט די געפיל פון אייניקייט און הילף איינער דעם אַנדערן.
ענדערונגען מיט דער צייט
עס איז אינטערעסאַנט, אַז אין 1940 איז די בעל-הבית פון דעם הויז געווען יעפראָסיניע מעשקאָוואַ. דאָס, אָבער, איז ניט אין סתירה צו דעם, אַז די אָריגינעלע בעלי-בתים פון די דאָזיקע הייזער זענען געווען ייִדישע אונטערנעמער, ווײַל פאַר דעם אָנהייב פון דער צווייטער וועלט-מלחמה האָבן ייִדן מאַסנווייז פאַרקויפט זייערע הייזער און פאַרלאָזט קעשענעוו. אין די שווערע צייטן זענען ייִדישע משפּחות געווען געצוואונגען צו פאַרלאָזן זייערע הייזער פון מורא פאַר פאַרפאָלגונגען און זיי פאַרקויפן צו די אָרטיקע אײַנוווינער, וואָס האָט געפירט צו אַ ענדערונג אין בעלות. אָבער, די אַרכיטעקטאָנישע עלעמענטן און די סימבאָליק וואָס זענען אַרײַנגעלייגט דורך די ערשטע בויערס בלײַבן ווי אַ דערמאָנונג פון דער ייִדישער געשיכטע פון דער שטאָט און איר קולטורעלער ירושה.
סימבאָליק פון האָריזאָנטאַלע פּאַסן
איינער פון די אינטערעסאַנטע באַזונדערקייטן פון אַזעלכע הייזער זענען די האָריזאָנטאַלע פּאַסן אויף די פאַסאַדן. די דאָזיקע פּאַסן געבן דעם געבוידע אַ געפיל פון ריטם און סדר, וואָס האָט אַ ספּעציעלע רעזאָנאַנץ מיט דער ייִדישער קולטור, וווּ סטרוקטור און געזעצלעכקייט זענען הויך געשאַצט. פון אַ סימבאָלישער פּערספּעקטיוו, קען מען פאַרבינדן די אָפּוועקסלענדיקע פּאַסן מיט דער באַגריף פון ליכט און שאָטן, וואָס קומט אָפט פאָר אין דער ייִדישער רוחניות-מסורה. ליכט איז פאַרבונדן מיט געטלעכער חכמה, און שאָטן — מיט דער מאַטעריעלער וועלט. זייער בײַזײַן אין דער אַרכיטעקטור סימבאָליזירט האַרמאָניע צווישן דעם רוחניותדיקן און דעם מאַטעריעלן, וואָס איז געווען אַ וויכטיקער עלעמענט אין דער וועלטבאַנעמונג פון דער ייִדישער קהילה. אַזאַ סימבאָליק שפּיגלט אָפּ די שטרעבונג צו אינערלעכן גלײַכגעוויכט און דעם זוך נאָך אַ באַלאַנס צווישן דעם רוחניותדיקן און דעם ערדישן לעבן.
פאַרבינדונג צו טלית און רוחניותדיקע סימבאָליק
אַחוץ דעם, קענען די דאָזיקע פּאַסן דערמאָנען אַ טלית — אַ ייִדישער ריטואַלער שערפּ וואָס האָט טונקעלע פּאַסן, וואָס מענער טראָגן בעת דער תּפילה. דער טלית סימבאָליזירט רוחניותדיקע שוץ און די האַלטן פון מצוות, און זיינע מאָטיוון, וואָס שפּיגלען זיך אָפּ אין דער אַרכיטעקטור, האָבן געקענט טראָגן דעם זעלבן געדאַנק פון שוץ און פאַרבינדונג מיט דער מסורה. די אַרכיטעקטור איז אַזוי געוואָרן ניט נאָר אַן אויסערלעכער אויסדרוק פון עסטעטיק, נאָר אויך אַן אויסדרוק פון רוחניותדיקע ווערטן און איינגעוואָרצלטע טראַדיציעס. אין יעדן עלעמענט פון דער פאַסאַדע איז פאַרבאָרגן געווען אַ טיפער זינען, וואָס האָט געקענט דינען ווי אַ דערמאָנונג פון דער וויכטיקייט פון רוחניותדיקן לעבן און דער האַלטן פון מצוות.
טווילינג-הויז אויף דעם עקסקורסיע-וועג
דער דאָזיקער טווילינג-הויז קען ווערן אַן אינטערעסאַנטער שטאָפּ אויף אַן עקסקורסיע-וועג געווידמעט דער ייִדישער אַרכיטעקטור פון קעשענעוו. זיין פאַסאַדע ווייזט ניט בלויז די אַרכיטעקטאָנישע באַזונדערקייטן פון דער תּקופה, נאָר לאָזט אויך בעסער פאַרשטיין ווי עלעמענטן פון רוחניותדיקער סימבאָליק האָבן געפונען אַן אויסדרוק אין די שטאָטישע געבוידעס פון יענער צייט, און האָבן זיי אָנגעפילט מיט אַן עקסטראַ זינען. עקסקורסיע-פירער קענען דערציילן וועגן דער באַטײַט פון יעדן דעקאָראַטיוון עלעמענט, וועגן די סימבאָלן וואָס האָבן פאַרבונדן דאָס מאַטעריעלע מיט דעם רוחניותדיקן, און ווי די אַרכיטעקטור האָט געדינט ווי אַ שפּיגל פון דעם לעבנס-סדר פון דער ייִדישער קהילה. די דאָזיקע טווילינג-הייזער זענען אַ באַווייז פון טיפע משפּחה-טראַדיציעס, סאָלידאַריטעט און אָנגענומענקייט צו רוחניותדיקע ווערטן, וואָס האָבן איבערגעלאָזט זייער שפּור אין דעם אויסזען פון דער שטאָט און מאַכן איר קולטורעלע ירושה באמת יחיד-במינה.
Комментариев нет:
Отправить комментарий