ייִדישע סימבאָליק אין דער אַרכיטעקטור פון קעשענעוו: פאַרבאָרגענע זינען און קולטורעלע פאַרבינדונגען פון דעם טוריסטישן וועג
אַרײַנפיר
ווען איך וואָלט געווען אַ פירער אויפן וועג "ייִדישע סימבאָליק" אין דער אַרכיטעקטור פון קעשענעוו, וואָלט איך באַמערקט עטלעכע שליסל-פונקטן אין דעם הויז און געפּרוּווט אים פאַרבינדן מיט דער ייִדישער קולטור און סימבאָליק, אַרײַננעמענדיק זײַנע אַרכיטעקטאָנישע עלעמענטן. עס איז וויכטיק ניט נאָר צו ווײַזן די אויסערלעכע באַזונדערקייטן פון דעם געבוידע, נאָר אויך צו אַנטפּלעקן זײַנע טיפע פאַרבינדונגען מיט דער קולטור און געשיכטע פון דער ייִדישער קהילה, וואָס איז במשך יאָרהונדערטער געווען אַ טייל פון דער פאַרביקער געשיכטע פון קעשענעוו.
היסטאָרישער קאָנטעקסט
אין 1903 איז דער בעל-הבית פון דעם הויז געווען אַנדריי יעגאָראָוויטש סקידול. דער דאָזיקער הויז און זײַנע אַרכיטעקטאָנישע עלעמענטן האַלטן ניט במקרה אין זיך פאַרשיידענע בילדער, וואָס מען קען אַסאָציִירן מיט דער ייִדישער קולטור. די אַרכיטעקטור פון דעם געבוידע שפּיגלט אָפּ די השפּעה פון פאַרשיידענע קולטורן, צווישן וועלכע די ייִדישע סימבאָליק שטייט אויס, און דאָס איז ווערט צו באַמערקן באַזונדערס.
זיילן: סימבאָלן פון קראַפט און פעסטקייט
למשל, די זיילן אויף דער פאַסאַדע זענען ניט נאָר אַ דעקאָראַטיווער עלעמענט. אין דער ייִדישער סימבאָליק ווערן זיילן מאַל פאַרבונדן מיט וויכטיקע עלעמענטן פון ייִדישקייט, ווי די צוויי זיילן פון שלמהס בית-המקדש — יכין און בועז, וואָס סימבאָליזירן קראַפט און פעסטקייט. די דאָזיקע זיילן קען מען באַטראַכטן ווי אַ סימבאָל פון שטיצע און פעסטקייט, און דער דאָזיקער בילד איז פאָרשטעליק אין פאַרשיידענע פאָרמעס אין דער ייִדישער אַרכיטעקטור. עס איז מעגלעך, אַז ער איז געוואָרן נאָכגעמאַכט אין ענלעכע עלעמענטן פון די פאַסאַדן פון געבוידעס, כּדי צו אונטערשטרײַכן שטאַרקייט און אַ רוחניותדיקן פאַרבינדונג מיט די רעליגיעזע שורשים.
קשת: אַ סימבאָל פון איבערגאַנג און שוץ
דערנאָך וואָלט איך אָפּגעוויזן אויף דער קשת, וואָס קען ווערן אַסאָציִירט מיט אַ טיר אָדער פּאָרטאַל, וואָס סימבאָליזירן אַן איבערגאַנג אין אַ נײַעם ראַום אָדער אַ נײַער שטאַפּל פון באַוווּסטזײַן. אין דער ייִדישער קולטור האָט דער סף פון הויז אַ גרויסע באַטײַט, און דורך דעם עלעמענט קען מען אונטערשטרײַכן די וויכטיקייט פון שוץ און געטלעכער בײַזײַן. ער סימבאָליזירט אָפט זיכערקייט און געטלעכן שוץ, וואָס איז געווען באַזונדערס וויכטיק פאַר אַ קהילה, וואָס האָט היסטאָריש איבערגעלעבט אַ סך פּרוּוונגען. אין עטלעכע טראַדיציעס נוצט מען אויך אַ מזוזה — אַ מגילה מיט טעקסטן פון דער תּורה, וואָס ווערט אָנגעקלעבט צום טירשוועל, כּדי צו באַשיצן דאָס הויז און זײַנע אײַנוווינער. הגם דאָ איז ניט קיין מזוזה זעעוודיק, קען דער געדאַנק פון דער קשת און דער אַרײַנגאַנג דערמאָנען די וויכטיקייט פון באַשיצנדיקע עלעמענטן אין דער ייִדישער קולטור, און די רוחניותדיקע באַטײַט פון הויז ווי אַ ראַום, וואָס ווערט באַוואַכט דורך אַ געטלעכער קראַפט.
געאָמעטרישע ליניעס: סימבאָלן פון האַרמאָניע און סדר
צום סוף, די געאָמעטרישע ליניעס אויף דער פאַסאַדע קענען זײַן פאַרבונדן מיט ייִדישע טראַדיציעס פון גענויע פאָרמעס און סימעטריע, וואָס מען טרעפט אין שילן און אַנדערע רעליגיעזע געבוידעס. די דאָזיקע ליניעס דערמאָנען דעם שטרענגן סדר און די האַרמאָניע, וואָס זענען וויכטיקע אַספּעקטן אין דעם ייִדישן רוחניותדיקן לעבן. געאָמעטריע, שטרענגע פאָרמעס און סדר, ווי אין די אָרנאַמענטן פון דער פאַסאַדע, קענען סימבאָליזירן דעם געדאַנק פון אַ געטלעכן סדר און קאָסמישער האַרמאָניע, וואָס איז אויך נאָענט פאַרבונדן מיט דער ייִדישער קבליסטישער טראַדיציע. אַזעלכע עלעמענטן אין דער אַרכיטעקטור באַצירן ניט נאָר דאָס געבוידע, נאָר שפּיגלען אויך אָפּ טיפע פילאָסאָפישע און רוחניותדיקע געדאַנקען, וואָס זענען געווען וויכטיק פאַר דער ייִדישער קהילה.
סיכום
אַזוי, אַפילו אויב דער דאָזיקער הויז איז ניט גלײַך אַ ייִדישער געבוידע, קענען זײַנע אַרכיטעקטאָנישע עלעמענטן ווערן געלייענט ווי אַ שפּיגל פון ברייטערע סימבאָלן, וואָס זענען נאָענט צו דער ייִדישער קולטור, וואָס מאַכט אים אַ וויכטיקן טייל פון דער פיל-לאָמיתדיקער און פיל-קולטורעלער אַרכיטעקטאָנישער ירושה פון קעשענעוו. דער דאָזיקער הויז דינט ווי אַ דערמאָנונג דערפון, ווי אַרכיטעקטור קען דערציילן מעשׂיות און פאַרבינדן אונדז מיט קולטורעלע טראַדיציעס, וואָס גייען מיט זייערע וואָרצלען טיף אין דער פאַרגאַנגענהייט. ער איז אַ טייל פון אַ טוריסטישן וועג, וואָס לאָזט בעסער פאַרשטיין, ווי נאָענט זענען פאַרשיידענע קולטורן פאַרפלעכטן אין דער געשיכטע פון אונדזער שטאָט, און ווי אַפילו די קלענסטע דעטאַלן קענען אַנטפּלעקן אַ סך מעשׂיות און באַטײַטן.
Комментариев нет:
Отправить комментарий